رابطه بین بازاندیشی در هویت و گرایش به مهاجرت از کشور (پژوهشی در میان دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه های دولتی تهران)

در سال‎های اخیر، مهاجرت از کشور به‌عنوان رفتاری رایج در میان طیفی از متخصصان و دانشجویان جوان دیده ‎می­شود. طبق آمار موجود، ایران در زمره کشورهایی‎ است که دارای نرخ بالا و روند رو به افزایشی از مهاجرت نیروهای آموزش‌دیده و متخصص در دهه‎های اخیر است. نظر به اهمیت نیروی انسانی متخصص و جوان برای توسعه ملی، به‌ویژه در فرصت تاریخی‌‌ـ‌‌اجتماعی موسوم به «پنجره جمعیتی»، علل و عوامل خروج آنان مسئله‎ای مهم و درخور تأمل خواهد بود. پژوهش حاضر با رویکرد ساختارـ‌عاملیت و با هدف کندوکاو پیرامون دلایل ژرف‎تر موضوع، تغییر نظام‎های معنایی، تحولات هویتی و بازاندیشی هویت در بستر تحولات ملی‌ـ‌جهانی را به‌عنوان یکی از عوامل اصلی تأثیر‎گذار بر گرایش به مهاجرت در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی بررسی کرده ‎است. پژوهش به روش پیمایش انجام شده و داده‎ها به‌وسیله پرسش‌نامه، از 272 نفر دانشجوی تحصیلات تکمیلی در چهار دانشگاه دولتی واقع در شهر تهران که به روش نمونه‎گیری خوشه‎ای انتخاب شده‎ بودند، جمع‎آوری شده ‎است. نتایج نشان داد که 5/41 درصد دانشجویان مورد مطالعه، تمایل زیادی نسبت به مهاجرت داشته‎اند که با افزایش میزان بازاندیشی در هویت بر میزان گرایش مذکور افزوده شده و بالعکس، با افزایش امکان تحقق عملیِ بازاندیشیِ ذهنی، از آن کاسته شده ‎است. همچنین احساس امنیت ‎هستی‎شناختی (متغیر واسط) با گرایش به مهاجرت از کشور (متغیر وابسته) رابطه منفی داشت. در مجموع، متغیرهای تحقق عملی هویت بازاندیشانه، احساس امنیت ‎هستی‎شناختی و نیز متغیرهای زمینه‎ایِ وضعیت تأهل و اشتغال، بیشترین تأثیر را بر گرایش به مهاجرت داشته و به‌عنوان متغیرهای پیش‎بینی‎کننده متغیر وابسته در رگرسیون چندمتغیره ظاهر شده‎اند. همچنین موازی با رویکرد نظری مبنا، تحقق عملی بازاندیشی ذهنی در هویت نهایتاً احساس امنیت وجودی و استقرار ایمن در محیط زندگی را به دنبال داشت.